Tiêm chủng và sốc phản vệ

Hôm qua, bên TTYT có đề nghị mình làm dùm "sô" cấp cứu sốc phản vệ cho chiến dịch tiêm vaccine viêm não Nhật bản sắp tới.

Người mới nói chuyện cũ, quả thật là khó.

Qua tìm kiếm tài liệu để "nói thêm" ngoài cái thông tư 08, mình thấy có mấy cái hay hay...

Người Mỹ, họ làm một nghiên cứu về nguy cơ sốc phản vệ sau khi tiêm vaccine cho trẻ  em và thanh thiếu niên trong Dự án liên kết dữ liệu an toàn tiêm chủng (Vaccine Safety Datalink Project) cho một kết quả như vầy: Giai đoạn từ 1991 - 1997, họ xác định có 5 cas có khả năng bị sốc phản  vệ do tiêm chủng trong tổng số: 7 644 049 liều vaccine được tiêm, không có tử vong, nguy cơ là 0.65 cases/cho 1 triệu liều. Với kết quả này thì những ai lạc quan có thể yên tâm, đời này..."chưa tới phiên mình trúng số". Con số này cũng cho chúng ta sự nghi ngờ về thông tin là ở tỉnh nào đó mà năm nào cũng bị sốc phản vệ do tiêm chủng, và nhắc cho chúng ta về một "sự kiện y khoa nổi tiếng": ở một xã, trong một buổi tiêm mà xảy ra 7,8 đứa bị sốc phải dùng adrenaline là điều không nên quên. (nhưng nhớ để để nói xấu nhau thì không phải mục tiêu của bài viết này)

Trong xử trí sốc phản vệ: có 2 bước mang tính quyết định để cứu mạng:

• Nhận dạng cho được sốc phản vệ.
• Sử dụng tức thì adrenaline (epinephrine)

Để nhận dạng ra sốc phản vệ thì nên đọc lại triệu chứng: để dễ nhớ thì nên qui về nhóm triệu chứng: biểu hiện ở da, hệ hô hấp, hệ tim mạch, hệ tiêu hóa. (cũng nên lưu ý rằng: có thể có nhiều triệu chứng  trên 1 người bệnh, nhưng cũng có khi chỉ có một triệu chứng mà thôi, ví dụ: huyết áp hạ thấp)

Còn quyết định dùng adrenaline là một quyết định có tính sinh tử (a life-and-death decision), vì nếu sốc phản vệ: không dùng adrenaline thì chết chắc, còn dùng sai thì cũng...mệt lắm.

Ở Mỹ có biệt được định sẵn liều, trong ống kiêm tiêm sẵn (auto-injector) 0.3 mg cho người lớn  hoặc trẻ >10 tuổi; 0.15mg cho trẻ em từ 3-10 tuổi, nên họ không có bàn tới chuyện rút thuốc, pha thuốc, tính liều như chúng ta (có lẽ họ rung hơn chúng ta chăng?)  

Chuyện sốc phản vệ trong tiêm chủng là rất hiếm, nhưng vẫn xãy ra. Chuyện lập một kế hoạch chống sốc phản vệ nói chung hay cho tiêm chủng nói riêng là điều rất nên làm và có tổ chức diễn tập thường xuyên để nhắc nhỡ cho mọi thành viên trong trạm y tế đều có thể nhận dạng được sốc phản vệ sử dụng nhanh chóng adrenaline. Vì sốc phản vệ có thể khởi phát sau vài giây, cái chết do sốc phản vệ có thể chỉ sau vài phút!

Nốt ong chích, (cái này cũng dễ gây sốc phản vệ lắm)

(Tham khảo thêm ở đây )